اسلوب کنایه در دیوان متنبی

انسان همواره برای بیان آنچه که در ذهنش گنجانده شده و یا برای بیان احساسات و عواطفش از قدرت کمک گرفته است و گاهی به صورت صریح و گاهی پوشیده، مراد و مقصود را بیان کرده است . کنایه یکی از شیوه های بیان خواطر ذهنی و احساسات درونی است که انسان اجازه می دهد تا به طور غیرصریح مطالب خویش را به مخاطب انتقال دهد و ذهن ایشان را وادار به تامل و تفکر کند. همواره دانستن مقصود اصلی کنایات برای خواننده و شنونده لذت بخش بوده است ، بنابراین به عنوان نمونه ای از هنر بکارگیری فن کنایه، اشعار شاعر معروف عرب ابوالطیب المتنبی مورد بررسی قرار گرفته است و کنایات بکار رفته در دیوانش ، تحلیل شده است . ابوطیب احمدبن حسین مقلب به متنبی شاعر پرآوازه ادب عرب در قرن چهارم است (303-354) درخانواده ای گمنام و تهیدست پا به عرصهء وجود نهاد اما نبوغ، ذوق و قریحهء وی،او را به درجهء بالائی از شهرت و عزت رساند. در فاصلهء تولد تا مرگش ، دستگاه خلافت المقتدر، القاهر، الراضی، المتقی، المستکفی و المطیع را درک کرده از این جهت افکار و عقاید وی ناشی از اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی آشفته ای است که عصر او را فراگرفته بود و چون او شاعر حساس و درد آشنا بود به ناچار در برابر برخی از جریانات موضع گیری می کرد و طرفداری اش از اشخاص یا برعکس هجوش از افراد و شرح جریانها مختلف را در قالب کنایه می ریخت و از این طریق تمامی آ و تهیدست پا به عرصهء وجود نهاد اما نبوغ، ذوق و قریحهء وی،او را به درجهء بالائی از شهرت و عزت رساند. در فاصلهء تولد تا مرگش ، دستگاه خلافت المقتدر، القاهر، الراضی، المتقی، المستکفی و المطیع را درک کرده از این جهت افکار و عقاید وی ناشی از اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی آشفته ای است که عصر او را فراگرفته بود و چون او شاعر حساس و درد آشنا بود به ناچار در برابر برخی از جریانات موضع گیری می کرد و طرفداری اش از اشخاص یا برعکس هجوش از افراد و شرح جریانها مختلف را در قالب کنایه می ریخت و از این طریق تمای آنچه را مد نظرش بود مطرح می کرد، بنابراین با توجه به جو اجتماعی و سیاسی زمان او در اشعارش به نکات کنایی زیادی برخورد می کنیم و بررسی نکته های کنایی در دیوان وی ما را در فهم محتوای فکری و ادبی اش و درک موقعیت اجتماعی و سیاسی حاکم برزمان او کمک می کند. فهم کامل افکار او و گرایشات اجتماعی و سیاسی و اخلاقی وی امکان ندارد مگر آنکه کنائی در اشعارش مورد بررسی قرار گیرد، لذا در این پایان نامه هر چند به طور مختصر و موجز سعی شده است به این مهم پرداخته شود.